انواع مواد زائد جامد شهری:

1-مواد غذایی زائد (Food waste) :باقیمانده مواد حیوانی ، میوجات ،

 سبزیجات ،که دراثر مصرف، جابجایی و پخت است.

2- آشغال (Rubbish) :حاصل از فعالیت خانگی ، موسسات ، بخش

تجاری است و دو شکل قابل اشتعال و غیرقابل اشتعال است.

3- خاکستر و مواد باقیمانده (Ashes and Residues) :حاصل از سوختن مواد

 سوختی خانگی و شهری است.

4-نخاله های ساختمانی (Demolition waste) :حاصل از ساختمان سازی ،

تعمیر یا تخریب است.

5-مواد زائد ویژه ( Special waste):مواد زائد حاصل از جاروب زدن خیابانها

 ،آشغالها ، حیوانات مرده و وسایل نقلیه اسقاطی است.

6-مواد زائد تصفیه خانه ها (Treatment Plant waste) :مواد زائد جامد و

 نیمه جامد حاصل از تصفیه خانه های آب و فاضلاب.

7-مواد زائد کشاورزی (Agricaltural waste) :حاصل از فعالیتهای

 کشاورزی وتولیدشیر و کشتارگاهها و... است.

8-مواد زائد خطرناک (Hazardous waste) :مواد زائد شیمیایی ، قابل

اشتعال ، قابل انفجار ، رادیواکتیو که می تواند فورا یا به مرور

 زمان خطراتی را برای انسان یا

 حیوان و گیاه ایجاد کند.

ترکیبات زباله شهری

ترکیبات زباله در کشورهای مختلف متفاوت است و به عواملی مثل :

اقتصاد ، فرهنگ ، منطقه جغرافیایی و غیره می باشد.

ترکیبات فیزیکی مواد زائد جامد شهری

(در کشورهای درحال توسعه از جمله ایران) :

پلاستیک 8-10% کاغذ و مقوا 8-7% چوب 3% منسوجات 2%

شیشه 2% فلزات 2%

درصد رطوبت : معمولا از زباله نمونه برداری شده یک یا دو بیل را

درون کیسه مشکی

 ریخته وبه آزمایشگاه می بریم و سریعا آزمایش می کنیم درصد

 رطوبت بر اساس وزن

 رطوبت تقسیم بر وزن مواد خشک یا مرطوب بیان می شود.

دانسیته : بر اساس نسبت وزن به حجم بدست می آید. دانسیته

مواد نسبت به محل جغرافیایی ، فصول ومدت ذخیره متغیر است.

ترکیبات شیمیایی :برای ارزیابی پروسه های مختلف و راههای بازیابی

 برنامه های دفع وعملیات جمع اوری و بازیافت ضروری است.

مدیریت پسماند شهری

روشهای مدیریت در مراحل مختلف پسماند :

1-تولید : شامل پیشگیری از تولید

(که بهترین روش مدیریت پسماند است)،

 تولید کمترو جداسازی در محل تولید است.

در زمینه پیشگیری از تولید می توان به استفاده از مواد اولیه

با کیفیت در محصولات تولیدی ، قوانین و مقررات

و استانداردها ، آموزش شهروندی اشاره کرد.

 در کشورهای توسعه یافته سعی شده بسته بندی بی مورد

 را حذف کنند.

 در ضمن توجه شود کهبسته بندی به هر شکل در

 نهایت پسماند است.

مثلا در آلمان فروشگاههایی است

 که محصولات را بدون بسته بندی ارائه می کنند تا قیمت

نهایی محصول کاهش پیدا کند

(در بعضی محصولات بیشتر از 3/1قیمت کاهش میابد)

 که این موضوع به نفع تولید کننده و مصرف کننده است.

استفاده مجدد (Reuse) روش مناسبی برای کاهش تولید زباله است.

 استفاده مجدد تا چند دهه قبل در ایران فرهنگ معمول جامعه بود

 مثلا کتاب درسی مدرسه بعد از پایان

 سال به برادر کوچکتر داده می شد. این کار در ایران بد جلوه داده شد

اما الان در کشور آلمان از کتاب درسی چندین بار استفاده می شود.

 یا لباس های دسته دوم رو که

 استفاده نمی کنند در فروشگاههای تاناکورا به خرید و فروش

 می گذارندبدون اینکه به کسی بربخورد.

تفکیک پسماند خانگی به محض تولید زباله می تواند بخش

 اعظمی از مشکلات

 بازیافت زباله، آلودگی های زیست محیطی ناشی از

 دفن زباله را برطرف کند.

 می توان در منزل از دو کیسه آبی و مشکی استفاده کرد.

 طبق استاندارد پسماند خشک در

 مخزن یا کیسه آبی و پسماند تر در مخزن یا کیسه مشکی رنگ باید

قرار داده شود.

در زمینه تفکیک باید توجه داشته باشید که اشیاء تیز

 و برنده و همچنین

شیشه هرگز با پسماند تر مخلوط نشود. پسماند تر تهران

پس از انتقال به مرکز دفع، پردازش ثانویه

 می شود و بعد از مراحلی پسماند تر در فرایند هوازی به کمپوست

تبدیل می شود که

 میتوان برای فضای سبز شهری مورد استفاده قرار گیرد. اما اگر اشیاء

برنده و شیشه و

 فلزات سنگین با هر نوع آلودگی در این کمپوست وجود داشته باشد

باعث بی مصرف

 شدن این کمپوست می شود.که الان به علت عدم تفکیک در

مبدا شهروندان تهران

 وضعیت به همین شکل است.

در کشورهای مختلف برای مشارکت بیشتر شهروندان

 در عمل تفکیک پسماند

علاوه بر آموزش فراوان و فرهنگ سازی از اهرم های ت

شویقی و تنبیهی

 استفاده می شود.

 مثلا در بعضی از کشورهای اروپایی ، کیسه زباله خانواری

  که زباله خود را تفکیک نمیکند جمع آوری نمی شود و

یا قبض جریمه صادر می شود.

برای تشویق مردم به ازای 14 بطری pet ،یک لباس می دهند.

 در کشور آمریکا تمام نقاط شهردوربین مدار بسته

 وجود دارد و افرادی که زباله خود را زمین بریزن(با توجه به اینکه تمام

 مردم کد مشخص دارند) ، جریمه به حسابشان زده می شود.

در صورت تفکیک کاغذ می توان این ماده را صددرصد بازیافت کرد.

 غرفه های بازیافت در

 هر محله در قبال دریافت کاغذ مواد شوینده ویا تجهیزات

نوشتاری می دهد.

در صورتی که فناوری کامل باشد کاغذ مواد اول

 باطله شده را می توان به کاغذ

 کاهی بازیافت کرد

 و دوباره بعد از باطله شدن کاغذ کاهی را به کارتن

یا شانه تخم مرغ تبدیل کرد و در

 نهایت میتوان به کمپوست تبدیل کرد. این در صورتی است که توجه

 داشته باشیم

 کاغذ زباله نیست و کاغذ باطله را با سایر پسماندها مخلوط نکنیم.

پسماند خطرناک پسماندی است که به علت داشتن یکی از عوامل

خطرزا از جمله

 سمی بودن، خورنده بودن، قابل انفجار یا اشتعال بودن، تشعشع زا

 بودن و...نیاز به مراقبت ویژه داشته باشد.

1%پسماند خانگی را پسماند خطرناک تشکیل می دهد

که شامل موادی مانند تیغ، حشره کش، اسپری، روغن،

لامپ کم مصرف، باطری، ضدعرق،

کیسه جاروبرقی ...از پسماند خطرناک است.

پسماند خطرناک را نباید با سایر پسماندها مخلوط کرد

 تا کمپوست تولید شده در مرکز دفع قابل استفاده باشد و این علاوه بر

آلودگی است که به محیط زیست وارد می کند.

2-جمع آوری و حمل و نقل : توجه به جمع آوری با تجهیزات مناسب ،

 نیروی انسانی

 کارآمد با کمترین هزینه ممکن.

مخزن های نگهداری موقت باید جنس مناسبی داشته باشند

 از جمله در مقابل مواد

 اسیدی و خورنده مقاومت داشته باشند. شکل هندسی این

 مخزن ها هم باید زاویه و

 کنج نداشته باشند و انتهای آنها کروی باشد. تخلیه و جابجایی

 زباله ها عموماَ در شب

 انجام می شود تا کامیون های تخلیه کننده راحت تر در معابر

 جابجا شوند.

در شهرهای بزرگ پسماندها پس ازجمع آوری به ایستگاه

 انتقال فرستاده می شود

 وسپس به مرکز دفع فرستاده می شود.در مرکز دفع پس از پردازش

یا دفن می شوند

 ویا به کمپوست تبدیل می شوند. پس از دفن کار با زباله ها تمام

 نمی شود بلکه نوبت

 به مراقبت های پس از دفع می رسد . به این شکل که از مدفن از رده

 خارج شده گاز

 متان استحصال می کنند و پس از تمام شدن گاز، زمین مدفن تبدیل

 به فضای سبز

 گسترده می شود.

3-دفع : با توجه به آنالیز زباله ها (به ترتیب الویت) از روشهای بازیافت ،

سوزاندن و

 دفن استفاده می شود.

بازیافت زباله(Recovery) : وارد کردن پسماندها به چرخه مصرف

بعد از اینکه پروسه

 های مختلف روی پسماند انجام شد. بازیافت انواع مختلفی دارد:

1-بازیافت اولیه (primary recycling) :به جریان انداختن یک ماده دست

دوم در خط

 تولید را گویند به شکلی که بتوان از آن محصول مشابه

بوجود آورد. مانند بازگرداندن

 خرده های فولاد به کوره های تولید فولاد.

2-پروسه مجدد (Reprocessing) :تهیه یک ماده ثانویه که

 در اثر تغییر حالت مواد اولیه به

 وجود می آید. تبدیل سلولز به الکل ازطریق هیدرولیز.

3-ماده دوم ( (secondary material:موادی هستند که بطور کامل

 مورد استفاده واقع

 شده و پس از مصرف نمی توانند در حالت و شکل قبلی

مورد استفاده قرار گیرند.

4-بازیافت ثانویه ( (secondary recycling:استفاده از یک ماده

 دست دوم برای هدفی

 مغایر با هدف اول می باشد مانند تبدیل روزنامه به شانه تخم مرغ

مواد قابل بازیافت : ارزشمندترین مواد قابل بازیافت در ترکیب

 زباله شهری انواع

 مختلف فلزات می باشند اما مواد مختلف دیگری

 مانند استخوان، کاغذ، مقوا،

 کارتن بسته بندی، پارچه و منسوجات، انواع پلاستیک ها،

پوست، مو، فضولات کشتارگاهی، انواع شیشه،

لاستیک، چوب، زایدات و پسماند

مواد غذایی و پسماند های باغبانی و فضای سبز هم قابل

بازیافت می باشند.

سوزاندن پسماندها :پسماندها در صورتی که قابل بازیافت نباشند یا

 جزو پسماندخطرناک باشند یا به هر دلیلی بازیافت آنها

مقدور نباشد،دز صورتی  که قابل سوزاندنباشند، برای ضد عفونی یا

برای کاهش حجم سوزانده

 می شوند. سوزاندن پسماندها در صورتی که در دستگاه زباله سوز

دارای فیلتر آلودگی انجام شود

 روش مناسب و کارآمدی محسوب می شود. بخصوص برای مناطقی

 که با کمبود زمین برای دفن مواجه هستند مناسب است

مثل شهرهای شمالی ایران. اما برای مناطقی

 که زمین فراوان برای دفن دارند زباله سوز بصرفه نیست

چون هزینه خرید

و نگهداری زیادی دارد.

دفن :دفن پسماند کم هزینه ترین و معمول ترین روش

دفع پسماندها در اکثر مناط محسوب می شود.

دفن پسماندها باید در مدفن هایی با رعایت

 تمام موازین فنی و بهداشتی استاندارد انجام شود

تا مضرات دفن به حداقل برسد.

 کم حجم سازی پسمانده قبل از دفن از طریق پردازش، فشرده کردن و

 سوزاندن می تواندنقش مهمی در بهینه شدن مدفن داشته باشد.

مدفن ها باید در مکانهایی ایجاد شوند که علاوه بر پایین بودن

سطح آبهای  زیر زمینی،حداقل فاصله را از شهر داشته باشد

 (KM10 )، به راههای اصلی دسترسی داشته باشد،

 عبور و مرور کامیونهای حامل زباله

در تردد سایر وسایل نقلی اختلال ایجاد نکند،

 در مسیر باد به سمت شهر نباشد، از فرودگاه ها فاصله

 مناسب داشته باشد،

در مسیر سیلابهای احتمالی نباشد.

عوامل موثر در بازیافت :

یکی از عوامل موثر همچون سایر مشاغل عامل اقتصادی است.

 افزایش قیمت نفت و محصولات نفتی ، هدف مند کردن

یارانه ها توسط دولت سبب توجیه اقتصادی برای

 تفکیک زباله ها و بازیافت انها شده است. اما نباز

به وضع قوانین و اجرای قاقطع آنها

 همراه با فرهنگ سازی احساس می شود.

محاسن بازیافت :

1-تولید کار از طریق ایجاد سیستم های جمع آوری و تکنولوژی بازیافت

2-ایجاد درآمد و استفاده از مواد بازیافتی

3-کاهش وابستگی به خارج برای خرید مواد اولیه

4-کاهش حجم و وزن زباله

5-صرفه جویی در هزینه های جمع آوری و دفع زباله

6-کاهش آلودگی خاک و هوا به علت کاربرد مواد خام در تولید

7-ملزم کردن مردم به یک نظم ویژه در زمینه کنترل زباله در منازل و

اماکن

معایب بازیافت :

1-غیر مطلوب بودن کیفیت لوازمی که از بازیافت به وجود می اید.

2-غیر بهداشتی بودن اجناس تولید شده به علت عدم رعایت موازین

بهداشتی در فرآیند

3-عدم استاندارد بودن اجناس تولیدی در مقایسه با مواد مشابه

4-وجود بازارهای سیاه و ثابت نبودن قیمت خرید و فروش

5-عدم کنترول سلامتی کارگران شاغل در این حرفه

وضعیت پسماند تهران:

میزان تولید پسماند شهر تهران روزانه 7500 تن می باشد. که از این میان

بیش از 70%

 زباله ها را زباله تر (فساد پذیر تشکیل می دهد) تشکیل می دهد .

متوسط سرانه

تولید پسماند در ایران،700 گرم به ازای هر نفر است. که این میزان در

 شهر تهران حدود

یک کیلوگرم به ازای هر نفر می باشد.طبق قاتون مسئول تولید زباله شخص

حقیقی یا حقوقی تولید کننده زباله است چون این مصرف کننده است که

 مواد یا محصول اولیه را به زباله تبدیل می کند. هرچند شهرداری موظف

به مدیریت پسماند است اما مدیریت پسماند از همان لحظه تولید شروع

می شود. مدیریت پسماند تهران سالانه میلیاردها تومان هزینه به شهرداری

تحمیل میکند.

شهرداری برای تامین هزینه های مدیریت پسماند بطور سالانه عوارض

پسماند را از

مردم دریافت می کند. زباله های تولید شده در شهر تهران به قدری

زیاد است که مخزن

 های جمع آوری که در محلات نصب شده در همان ساعات اولیه صبح

 پر از زباله می

شود و شهرداری ناچار است که روزانه یکبار یا دوباراقدام به تخلیه

مخزن ها کند.که این

حاکی از تولید بیش از حد زباله شهروندان تهرانی است. این در حالی

 است که در

کشورهایی که در زمینه مدیریت پسماند پیشرو هستند هفته ای دوبار

مخزن ها را

تخلیه می کنند.(هفته ای دوبار تخلیه می کنند چون سه یا چهار روز

طول می کشد تا

لارو مگس بالغ شود). میزان تولید پسماند و آلودگیهای آن در تهران به

شکل فزاینده رو

به افزایش است و به وضعیت بحرانی رسیده وبرای اصلاح این وضعیت

علاوه به آموزش

فراوان و تغییر فرهنگ مردم نیاز به وضع قوانین تنبیهی و تشویقی و

اجرای دقیق قوانین

 به شدت احساس می شود.

نکات قابل توجه:

ازکل 877هزاز تن خرمای کشور، 25% آن به دلایل مختلف

 در مرحله تولید و

 نگهداری از بین می رود.

از 2 میلیون تن سیب کشور، حدود 25% در مراحل تولید و

 نگهداری از بین می رود.

از 5/3 میلیون تن مرکبات تولیدی کشور سالانه حدود 35%

 در مراحل تولید

و نگهداری و حمل ضایع می شود.

گوجه فرنگی، انگور و زردآلو نیز به همین صورت است.

حدود 33% برق کشور در مراحل انتقال ضایع می شود.

حدود 33% نان تولیدی کشور در مرحل مختلف برداشت گندم،

 انبار گندم،

 پخت نان و مصرف نان ضایع می شود.

در سال 1357 با جمعیت 36 میلیونی میزان بارندگی 300mm بود.در

سال 1390 با جمعیت 76 میلیونی میزان بارندگی mm170 شده است.

در صورت بازیافت کاغذ تا 74% آلودگی هوا و 35% آلودگی آب، حدود 50% انرژی،

 مقدار قابل توجه ای در مصرف آب، نسبت به تولید کاغذ از مواد خام،

آلودگی ها کاهش میابد.

برای بازیافت یک تن شیشه 32%انرژی، 120لیتر نفت، 50% مصرف آب

 نسبت به تولید شیشه از مواد خام کمتر است.

یک لیتر روغن می تواند10 هزار متر مربع زمین را آلوده کند.

از بازیافت لاستیک می توان 70 نوع محصول متفاوت بدست آورد.

 محصولاتی مثل تیوپ، کف پوش، روکش پلها و آسفالتها، پارکتهای

 میادین ورزشی، تسمه، کفشهای لاستیکی، شلنگ، کابل، لوله و....

باطریها 20% انرزی ذخیره شده در خود را به مصرف کننده عرضه می کنند.

از هر تن زباله 340 کیلوگرم کود کمپوست تهیه می شود یعنی

سالیانه 700000 تن کمپوست از زباله تولید می گردد.

اگر فقط یک روز در هفته روزنامه های کثیرالانتشار بازیافت شود

 از قطع 7500 درخت جلوگیری می شود.

در آمریکا هزینه بازیافت برای هر تن زباله 35 دلار است این در حالی است

 هزینه دفن آن 80 دلار است.

در سال 1987 آمریکا با وجود رشد اقتصادی9% مصرف انرژی را ثابت نگه داشت.

منشا هلیکوباکتری که در معده بسیاری از ایرانیها وجود دارد،

 آلودگی های محیط زندگی است. هلیکوباکتری عامل سرطان معده است.

مشکلات بازیافت در ایران :

به نظر می رسد اساس مشکل بازیافت در ایران از مشکلات فرهنگی

 نشات می گیرد مشکلاتی مثل :

1 -مشکل کارگروهی :اهمیت دادن به خود و راحت طلبی ،

کم توجهی یا بی توجهی به شاغلان در مشاغل بالا دستی

2 -جو زدگی : به راحتی تحت تاثیر القائات اطرافیان و جامعه

قرار گرفتن در نتیجه اختلال در آزاد اندیشی وخلاقیت

3 -پر توقعی و احساس مسولیت کم :خوب کارکردن و مفید بودن

 برای جامعه، باید در اخلاق مردم جا بگیرد.

4 -تجمل گرایی و ظاهر گرایی

5 -تنبل بودن و راضی شدن به کمترین امکانات

6 -عدم قانون گرایی یا به عبارتی قانون گریزی

7 -ترس از متفاوت بودن ،ترس از تمسخر شدن در نتیجه

کاهش اعتماد به نفس

8 -ترس از تغییر شرایط در نتیجه یکنواختی و پایداری شرایط

مشکلات دیگری هم در سر راه صنعت بازیافت ایران است از قبیل :

عدم توانایی یا عدم توجه در اولویت بندی– عدم اجرای دقیق و

 منظم قانون – عدم تفکیک در محل تولید - عدم تفکیک واقعی پسماند

 بیمارستانی – قیمت پایین و غیر واقعی مواد اولیه و.....

سخن پایانی :

به نظر می رسد با حل این مشکلات و اصل انجام تمام و کمال

فرامین اسلامی ، انجام و عمل به دانسته ها و تلاش برای بالا

بردن نقش صنعت در بازیافت ، استفاده از تجارب کشورهای پیشگام

 و در کل توجه به توسعه پایدار بتوانیم ایرانی در خور نام ایران داشته باشیم.

ختم کلام